Het Niehoff-orgel uit de Sint-Jan van Gouda. Van renaissance-orgel tot lege kassen in Abcoude

door Auke H. Vlagsma | Het ORGEL | Jaargang 113 | (2017) | Nummer 3
Auke H. Vlagsma Het Niehoff-orgel uit de Sint-Jan van Gouda. Van renaissance-orgel tot lege kassen in Abcoude
Het ORGEL 113 (2017), nr. 3, 32-41 [samenvatting]

Tot de belangrijkste Nederlandse orgelmakers in de bloeitijd van de Renaissance behoren Hendrik Niehoff en zijn zoon Nicolaes. Zij hebben verscheidene orgels gebouwd, maar helaas zijn in ons land de instrumenten verdwenen en resteert nog een vijftal kassen. De kassen werden meestal in opdracht van Niehoff gemaakt door de meubelmakers en beeldsnijders Adriaan en Jan Schalken. Over Niehoffs orgels is nauwelijks informatie bewaard gebleven, behalve over het tweeklaviers orgel met pedaal dat ze in 1558 bouwden in de St.-Janskerk in Gouda.
De kerkmeesters van deze kerk hadden hun archief goed op orde. Het archief heeft bovendien niet te lijden gehad door de Reformatie. Daardoor is veel materiaal bewaard gebleven over de bouw van het orgel en ook over de verbouwingen en aanpassingen die er nadien plaatsgevonden hebben. Er is mij geen kerkarchief bekend waarin zoveel bestekken en rekeningen van orgelmakers aanwezig zijn; hierdoor zijn de voortdurende aanpassingen aan de veranderingen in de muziek zichtbaar geworden. Deze worden in dit artikel beschreven.
Transcripties (gemaakt door Auke Vlagsma) van de archiefstukken zijn te lezen in het pdf-document.

PS Boven de dispositie op pagina 39 is een verkeerd jaartal weergeven: ‘situatie 1718’ moet zijn ‘situatie 1774′. Ook in de dispositie stonden een paar fouten met betrekking tot de jaartallen achter de registers. In de digitale editie van dit nummer zijn deze fouten verbeterd.

Foto’s Jan Smelik (Klik op de afbeelding voor een vergroting)