acht orgelsonates van Samuel de Lange jr.

Gerben Budding

Acht orgelsonates van Samuel de Lange jr. Het ORGEL 112 (2016), nr. 5, 16-25 [samenvatting]

Het orgeloeuvre van De Lange jr. bestaat uit vierentwintig opusnummers en een aantal werken zonder opusnummer. Naast de acht orgelsonates gaat het voornamelijk om omvangrijke preludia/fantasieën en fuga’s, variatiereeksen, karakterstukken, een koraalboek en een pedaalschool. Een volledig werkenoverzicht is te vinden opwww.stichtingdelange.nl
In het componeren van De Lange jr. is een stilistische ontwikkeling waarneembaar. In de vroege orgelwerken, zoals de sonates I, II en III, horen we duidelijk de invloed van De Lange sr., die in de traditie stond van de zogenaamde Leipziger Schule van componisten als Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), Friedrich Schneider (1786-1853) en Carl Ferdinand Becker (1804-1877). Tegelijkertijd was er in navolging van Mendelssohn onder de componerende organisten een toenemende belangstelling voor de muziek van Johann Sebastiaan Bach. In de composities zien we de oriëntatie op Bach terug in de voorliefde voor klassieke vormen zoals fuga en canon.
In de latere opusnummers van De Lange jr., zoals de sonates V tot en met VIII, het Concertstück opus 82 en 12 Praeludien und Fugen opus 90, zien we ook invloeden van Johannes Brahms (1833-1897) en Franz Liszt (1811-1886).
De acht orgelsonates van De Lange jr. zijn uitgegeven tussen 1870 en 1903 bij Duitse en Nederlandse uitgevers. In het artikel worden de sonates besproken, waarbij ook aandacht besteed wordt aan welke plaats ze in De Lange’s orgel­oeuvre innemen, hoe ze zich verhouden tot andere negentiende-eeuwse orgelsonates en wat de betekenis van het orgeloeuvre van De Lange is binnen het geheel van de orgelliteratuur.
De sonates I, II en III zijn ontstaan in de periode dat De Lange jr. organist was op het C.G.F. Witte-orgel van de Waalse Kerk te Rotterdam. Sonate IV en V ontstonden tijdens zijn verblijf in Keulen als organist en theorieleraar aan het Keulse conservatorium. Hij raakt hier bevriend met o.a. Johannes Brahms en Max Bruch (1838-1920). Aan eerstgenoemde droeg hij zijn vijfde orgelsonate op. De aan de Amerikaanse organist H. Clarence Eddy opgedragen vierde sonate schreef hij waarschijnlijk ten behoeve van het honderdste concert van Eddy op het orgel van de Hershey School of Musical Art in Chicago. Sonate VI ontstond in Den Haag, waar hij zich intensief met de orgelwerken van J.S. Bach bezighield en organist was van de Remonstrantse Kerk. De sonates VII en de aan Straube opgedragen sonate VIII ontstonden in Stuttgart, waar hij conservatoriumdirecteur was.
Na de bespreking van de sonates gaat de auteur in op de uitvoeringspraktijk van de orgelwerken van De Lange.

De foto rechts toont Samuel de Lange te Amsterdam

Hieronder treft u van alle delen van de acht sonates geluidsfragmenten aan. De opnamen zijn afkomstig van de cd-box Samuel de Lange jr. (1840-1911) | Complete Orgelwerken / Sämtliche Orgelwerke – Gerben Budding, Bätz-Witte orgel (1853), Grote Kerk Gorinchem (NL). Meer informatie over deze cd-box: http://landgoedgerianna.nl

Sonate I 1 Maestoso
Sonate I 2 Andante
Sonate I 3 Finale

Sonate II 1 Allegro Moderato
Sonate II 2 Andante
Sonate II 3 Fuga
Sonate II 4 Lento

Sonate III 1 Allegro
Sonate III 2 Andante
Sonate III 3 Finale

Sonate IV 1 Allegro
Sonate IV 2 Lento assai
Sonate IV 3 Tempo giusto
Sonate IV 4 Variatie 1
Sonate IV 5 Variatie 2
Sonate IV 6 Variatie 3
Sonate IV 7 Finale

Sonate V 1 Maestoso
Sonate V 2 Andante
Sonate V 3 Finale

Sonate VI 1 Moderato
Sonate VI 2 Andante
Sonate VI 3 Allegro

Sonate VII 1 Andante
Sonate VII 2 Allegro non troppo
Sonate VII 2 Allegro non troppo
Sonate VII 4 Piu Moderato

Sonate VIII 1 Maestoso
Sonate VIII 2 Andante sostenuto
Sonate VIII 3 Vivo

Samuel de Lange jr. Opus 10