N.O.V. en de confessionalisering van het muziekleven 1890-1948. Van interconfessionele liefdadigheidsvereniging tot protestantse vakvereniging

Petra van Langen

N.O.V. en de confessionalisering van het muziekleven 1890-1948. Van interconfessionele liefdadigheidsvereniging tot protestantse vakvereniging Het ORGEL 111 (2015), nr. 1, 14-21 [samenvatting]

De
De Nederlandsche Organisten-Vereeniging (N.O.V.) werd in 1890 opgericht aan de vooravond van een periode waarin religie in de vormgeving van de Nederlandse samenleving een steeds grotere rol ging spelen. De periode tussen 1850 en 1948 was er één van confessionalisering van het Nederlandse muziekleven. Daarbij traden drie thema’s prominent op de voorgrond: de vraag of muziek in de kerk tot het domein van de religie hoorde of tot dat van de kunst; de discrepantie tussen de theorie van de regelgeving en de mogelijkheden en beperkingen van de praktijk; en de vraag wie het inzake katholieke muziek voor het zeggen hadden: clerici of musici.
In het artikel wordt de geschiedenis van de Nederlandsche Organisten-Vereeniging beschreven, die nauw verbonden is met de biografie van de katholieke organist Jos Verheijen. Verheijen, wiens geloofsovertuiging ondergeschikt was aan zijn professionaliteit als musicus, stond aan de wieg van de N.O.V. Deze vereniging was van oorsprong een liefdadigheidsvereniging en had als doel verbetering van de maatschappelijke en financiële positie van de organist. De vereniging was interconfessioneel en richtte zich op beroepsorganisten uit uiteenlopende denominaties.
In 1917 kreeg de N.O.V. concurrentie van de Rooms Katholieke Organisten en Directeuren Vereeniging. Doordat deze nieuwe vereniging beter op de hoogte was van wat nodig en mogelijk was binnen de Rooms-Katholieke Kerk kon zij voet aan de grond krijgen. Van protestantse zijde kreeg de N.O.V. en haar tijdschrift Het Orgel korte tijd concurrentie van het Organistenblad van de protestantse organist Jan Zwart. De N.O.V. werd intussen steeds meer een protestantse vereniging. Deze ontwikkeling leidde ertoe dat de vereniging in 1946 formeel een protestantse vakvereniging werd.

Titelblad Het Orgel 1900

Jos A. Verheijen 1898