De orgelgeschiedenis van de St.-Maartenskerk te Zaltbommel (I)

door Auke H. Vlagsma | Het ORGEL | Jaargang 110 | (2014) | Nummer 5

 

Auke H. Vlagsma De orgelgeschiedenis van de St.-Maartenskerk te Zaltbommel (I) en (II)
Het ORGEL 110 (2014), nr. 5, 4-18 & nr. 6, 30-39 [samenvatting]

De St.-Maartenskerk van Zaltbommel dateert uit het midden van de vijftiende eeuw. Uit het feit dat in 1534 een organist (mr. Heijman Gielissen) werd aangesteld, blijkt dat er in die tijd een orgel aanwezig was. Dit instrument werd in 1589 afgebroken door de Utrechtse orgelmaker Peter Janszoon de Swart, die een nieuw orgel, waarschijnlijk een positief, bouwde dat op 10 juli 1590 werd opgeleverd. Tevens bouwde hij in 1595/96 een orgel boven het ingangsportaal in de noordbeuk. Het orgel is in 1631/32 verplaatst naar een balkon onder de toren.
Op deze plaats in het gebouw bouwde Matthias Verhofstadt in 1723 een nieuw, groter orgel met 18 stemmen, verdeeld over Hoofdwerk en Rugwerk. Dit barokinstrument werd in de jaren tachtig van de achttiende eeuw vervangen door een nieuw orgel in classicistische stijl, dat gebouwd werd door Andries Wollferts. Dit instrument telde 35 registers, verdeeld over drie manualen en pedaal.
Uitvoerig worden de restauraties van 1946-1950 en 1982-1986 besproken. Laatstgenoemde restauratie werd uitgevoerd door orgelmaker Sebastiaan Blank, die werd geadviseerd door Klaas Bolt namens de kerkvoogdij. Het werk stond onder toezicht van Onno Wiersma van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (thans Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).
Tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan de bespelers van de orgels in de Zaltbommelse St.-Maartenskerk vanaf de vroegste tijd tot heden.

Foto’s Jan Smelik