Leiden, Pieterskerk (Hill-orgel)

Het ORGEL | Jaargang 109 | (2013) | Nummer 4

Leiden, Pieterskerk (Hill-orgel)
[Orgelbouwnieuws uit Het Orgel  2013/04]

 

In 1992 werd in de eerste travee van de zuid-kooromgang in de Pieterskerk te Leiden een driemanualig orgel van de beroemde Engelse orgelbouwer Thomas Hill geplaatst. Op deze plaats stond tot 1733 het orgel dat in dat jaar naar de Marekerk verhuisde en bij die gelegenheid door Rudolf Garrels tevens uitgebreid werd.
Het Hill-orgel, dat aangeschaft werd om ook het repertoire te kunnen spelen dat op het middentoons gestemde van Hagerbeer-orgel niet gespeeld kan worden, werd in 1883 gebouwd voor de kerk van St.-John the Evangelist aan het Finsbury Park in Londen. Nadat deze kerk in 1990 onverwacht bouwvallig bleek, demonteerde Orgelmakerij Steendam uit Roodeschool het instrument en sloeg het op. Na restauratie kreeg het instrument zijn huidige plek in de Pieterskerk.
In de eerste jaren had het orgel zeer te lijden in de toen nog niet erg klimaatbeheerste kerk. In de windladen was lekkage ontstaan en de tongwerken hielden erg slecht stemming.
Na de restauratie van ramen en dak van de Pieterskerk en met de vanaf 1998 goed functionerende klimaat-en bevochtigingsinstallatie is de situatie geheel ten goede gekeerd. De beide orgels in de Pieterskerk profiteren ook van de enkele jaren geleden nieuw aangelegde vloer die de akoestiek zeer ten goede is gekomen.
De vele restauratiewerkzaamheden in de kerk zorgden er echter wel voor dat het Hill-orgel erg vuil werd. Elbertse Orgelmakers BV uit Soest kreeg opdracht om het orgel te reinigen en te herstellen. Al het pijpwerk en de windladen werden grondig gereinigd en gerestaureerd.
De stemringen op het pijpwerk werden verwijderd en de tongwerkbekers kregen hun originele omvang terug. Boven het Great werd een vanuit de kerk onzichtbare houten kapconstructie aangebracht ter voorkoming van nieuwe vervuiling. De winddruk werd weer verlaagd naar de oorspronklijke 77 mm. Tevens werd een nieuwe, geruisloze motor geplaatst en werden de tremulanten gerestaureerd. Het mechaniek werd opnieuw afgesteld. Onder veel gunstigere klimatologische omstandigheden kon de toonhoogte met slechts kleine ingrepen naar 441 Herz teruggebracht worden. Het pijpwerk is vanaf najaar 2012 weer in de kas teruggeplaatst.
Op 16 juni is het orgel weer in gebruik genomen.

JAN SMELIK

Bronnen:

  • bericht Persbericht Pieterskerk Leiden februari 2013;
  • Jaap Brouwer, ‘Het Hill-koororgel van de Pieterskerk te Leiden’,
  • Het Orgel 96/1 (2000) 28-31.