Nicolaas Arnoldi Knock: ‘Een dilettant van eerste klasse’ (deel 2: Over zijn relatie met Abt Vogler en over de Dispositien

Victor Timmer

Nicolaas Arnoldi Knock: ‘Een dilettant van eerste klasse’ (deel 2: Over zijn relatie met Abt Vogler en over de Dispositien Het ORGEL 108 (2012), nr. 5, 4-13[samenvatting]

In de tweede aflevering van dit artikel wordt aandacht besteed aan de relatie tussen Knock en Abt Vogler, een rondreizende orgelvirtuoos. Georg Joseph Vogler was in zijn tijd een befaamd muziekwetenschapper, orkestleider en componist, die alom in Europa aandacht trok met zijn orgelconcerten waarbij vooral impressionistische klankschilderingen veel indruk maakten op het grote publiek. Hij liet er zelfs door de Rotterdamse orgelmaker J.P. Künckel een Orchestrion (groot verplaatsbaar orgel) voor bouwen. Vogler maakte ook enkele malen een tournee door Nederland. In 1786 organiseerde Knock voor hem twee concerten in Leeuwarden. Korte tijd later speelde Vogler ook tweemaal in Groningen, mogelijk ook dankzij bemiddeling van Knock. Van die twee concerten bleven programma’s bewaard. In die tijd moeten Knock en Vogler samen opgetrokken zijn en de nodige informatie hebben uitgewisseld. Daarvan getuigen bijvoorbeeld een inscriptie van Vogler in het album amicorum van Knock, enkele van Vogler verkregen disposities in Knocks Dispositien, evenals de programmering van enkele concerten door Knock. Hij was daarmee overigens niet de enige in ons land en nog decennia daarna figureerden stukken als ‘Bataille’, ’’De Slag bij Waterloo’, etc. op concertprogramma’s.
Ten slotte wordt nader ingegaan op het boekje waardoor Knock bekend werd, zijn Dispositien uit 1788, geschreven als vervolg en aanvulling op het gelijknamige werk van Joachim Hess uit 1774. Evenals Hess verkreeg hij zijn gegevens vooral door eigen onderzoek, uit literatuur en uit hem door lokale organisten toegezonden gegevens. Knock is de eerste auteur die dankzij een groot aantal disposities met name Friesland op de orgelkaart heeft gezet. De laatste in een rij van navolgers is Jan Jongepier, aan wiens nagedachtenis het artikel als geheel is opgedragen.

Bijlage A: brief Abt Vogler van 2 maart 1786

Bijlage B: Annonces concerten van N.A. Knock in 1792

Voorzijde van het kaft van het album amicorum van N.A. Knock met rechts de pagina met de inscriptie van Abt Vogler
Formaat 18,6 x 11,9 cm omslag (voorblad), oblong formaat; dikte album 2, 2 cm; omslag leer, opschriften gestempeld in goud, op de voorzijde: ‘ALBUM AMICORUM N.A.KNOCK’,

op achterzijde: ‘ANNO 1779’. Bladmaat pagina’s: 18,4 x 11,25 cm, bladzijden goud-op-snee; paginanummering met potlood uit later tijd. Op de volgende bladzijde staan met pen enkele notities uit later tijd over Knock (o.a. geboren in Rotterdam, grietman van Stellingwerf-Oosteinde en lid van de Staten van Friesland voor Zevenwouden in 1785; hij woonde in Makkinga waar [niet correct] hij in 1794 overleed en was een ‘Ernstig beoefenaar en kenner van de Muziek’). Foto’s: D. Vennema

Georg ]oseph (Abt) Vogler. Steendruk (zoals afgedrukt in het ‘Neujahrsgeschenk’)
van A. Grater naar de kopergravure van Dürmer, gebaseerd op het bekende
olieverfschilderij door August Friedrich Oelenhainz uit 1799