Almelo, Grote Kerk

In 2009 werd PKN-wijkgebouw Het Nieuwland te Almelo gesloten.
Het Ibach/Van Leeuwen-orgel kreeg een nieuwe plaats in het zuidertransept van de Grote Kerk te Almelo.
Dat mag een gelukkig toeval worden genoemd, want het instrument bestaat grotendeels uit historisch materiaal, dat afkomstig is uit de voormalige orgels van diezelfde Grote Kerk.
De orgelmaker Richard Ibach (Barmen) leverde in 1873 een nieuw orgel op voor de Grote Kerk te Almelo. Hij handhaafde daarbij het front van het uit 1754 daterende Hinsz-orgel, inclusief de viervoets frontpijpen van het Rugpositief. Dit Rugpositief bleef echter leeg, het laatste restje Hinsz-pijpwerk fungeerde nog slechts als façade.
In het kader van de kerkrestauratie werd het Ibach-orgel in 1955 gedemonteerd. Na de herinrichting van de kerk besloot men het instrument niet meer op te bouwen. In plaats daarvan kreeg Willem van Leeuwen opdracht achter het historische Hinsz-front een geheel nieuw orgel te bouwen.
Van Leeuwen gebruikte het Ibach-materiaal – inclusief de frontprestant van Hinsz – voor een orgel ten behoeve van hervormd wijkgebouw Het Nieuwland te Almelo. Niet alleen het pijpwerk, ook één van de windladen, de balg en delen van de claviatuur werden daarbij hergebruikt. De Prestant 4’ van Hinsz kreeg opnieuw een plaats in het front, maar nu als onderdeel van de Prestant
8’ (vanaf c0, C-H transmissie Holpijp 8’).
De kas werd gemaakt door meubelmaker De Graaf naar een ontwerp van Van Leeuwen. Het is een historiserende kas, wat voor die tijd bijzonder genoemd mag worden. Voor de Prestant van Hinsz werd dezelfde veldverdeling toegepast als die in het Rugwerk van het grote orgel. Achter de kas werd op een kegellade een Subbas 16’ geplaatst, bestaande uit Ibach-pijpwerk. Als gevolg van verworming zijn deze pijpen inmiddels vernieuwd.
Toen duidelijk werd dat wijkgebouw Het Nieuwland gesloten zou worden, is gezocht naar een nieuwe bestemming voor het orgel.
Geruime tijd heeft het plan bestaan het Ibach-materiaal te gebruiken bij de reconstructie van het Ibach-orgel in de St.-Gertrudiskerk te Bergen op Zoom. Toen dat niet mogelijk bleek, werd
onderzocht of het orgel voor Almelo behouden kon blijven. Dat bleek het geval en orgelmaker Ide Boogaard kreeg opdracht het orgel over te plaatsen naar de Grote Kerk. Daarbij is het binnenwerk
schoongemaakt en het pijpwerk integraal gestemd. De frontpijpen, voorzien van een afbladderende laag aluminiumverf, de kas en de windvoorziening wachten nog op restauratie.

De dispositie luidt:
Manuaal (C-f3)
Prestant 8’ C-H transmissie Holpijp 8; c0- f3 Hinsz 1754
Holpijp 8’ deels roerfluit; Ibach 1873
Octaaf 4’ Ibach 1873
Fluit 4’ gedekt; onbekend (twintigste eeuw)
Octaaf 2’ Ibach 1873
Mixtuur 3-4 sterk Ibach1873
Pedaal (C-d1)
Subbas 16’ onbekend (twintigste eeuw)

Alle registers zijn gedeeld in bas en discant
Toonhoogte: a1 = 440Hz
Stemming: evenredig zwevend

Willem Jan Cevaal