Het geloof van Sweelinck op de proef. Speculeren over de geloofsovertuiging van de ‘Orpheus van Amsterdam’

Harmen Trimp

Het geloof van Sweelinck op de proef. Speculeren over de geloofsovertuiging van de ‘Orpheus van Amsterdam’ Het ORGEL 106 (2010), nr. 2, 20-29 [samenvatting]

Over de geloofsopvattingen van Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) bestaat weinig zekerheid. Op basis van zijn composities of van zijn vrienden- en kennissenkring kan men geen bevredigend antwoord geven op de vraag of Sweelinck katholiek of protestants was. In het artikel wordt een historisch overzicht gegeven van de verschillende visies op Sweelincks vermeende geloofsopvatting. Er wordt uitvoerig stilgestaan bij de beeldvorming over Sweelinck in de tweede helft van de negentiende eeuw en eerste helft van de twintigste eeuw, waarbij katholieken én protestanten hem annexeerden. Tegen het einde van de twintigste eeuw vatte de opvatting post dat Sweelinck behoorde tot de zogenaamde ‘liefhebbers van de gereformeerde religie’, dus tot diegenen die wel sympathieën hadden voor de nieuwe religie maar niet belijdend lid waren van de gereformeerde kerk. Men dichtte de componist liberale en tolerante kwaliteiten toe. Evenals opvattingen over Sweelincks geloof in de negentiende eeuw kan deze visie niet los worden gezien van de tijdgeest. De tweede helft van de twintigste eeuw kenmerkte zich immers zelf ook door liberalisering, tolerantie en toenadering tussen protestanten en katholieken.
 

Schilderij van Sweelinck door Gerrit Pietersz (1606)

Plaquette in de Oude kerk te Amsterdam door de Nederlandse Organistenvereniging in 1931Foto: Jan Smelik

Standbeeld van Sweelinck in de Oude kerk te Amsterdam door Elisabeth Varga in 2005 Foto: Jan Smelik