Orgelbouwnieuws: Groningen, Concertzaal De Oosterpoort

In 1980 bouwde de fa. Leeflang een orgel voor De Oosterpoort in Groningen onder advies van Cor Edskes.
Het instrument kreeg eiken sleepladen en mechanische toets- en registertractuur. De kas van het orgel werd ook gemaakt van eiken, waarbij men voor de grotere vlakken eiken plaatmateriaal gebruikte in verband met de klimatologische omstandigheden in de concertzaal. In de klaviatuur, die zich aan de voorzijde bevindt, werden alle registerknoppen ter rechterzijde van de manualen aangebracht zodat met een registrant kan worden volstaan. De registertrekkers en de klavierbakstukken voerde men uit in zebranohout, de boventoetsen in ebben en de ondertoetsen belegde men met been. Het voetklavier is gemaakt van eiken. Het pijpwerk van het pedaal werd in de onderbouw ondergebracht. Om dit goed uit te laten klinken is de kas aan de onderzijde opengewerkt. In de bovenbouw staat, vanuit de zaal gezien, links het Hoofdwerk opgesteld, direct achter het koperen frontpijpwerk; in het rechterdeel bevindt zich het Zwelwerk.
Destijds werden de gelden voor de bouw van het instrument bijeengebracht door de Stichting Orgelfonds De Oosterpoort. Het orgel is eigendom van de gemeente Groningen. In haar cultuurnota voor de jaren 2005/2008, getiteld In het oog, in het hart, bleek de gemeente voornemens om de aandacht voor de orgels binnen de gemeentegrenzen te verscherpen. Met de restauratie en uitbreiding van het orgel in De Oosterpoort heeft zij, daarbij geholpen door een aanzienlijke bijdrage van het J.B. Scholtenfonds, haar woord gestand gedaan. De werkzaamheden begonnen medio februari 2006 en werden uitgevoerd door Flentrop Orgelbouw uit Zaandam. Ook voor deze restauratie en uitbreiding werd Cor Edskes aangetrokken als adviseur.
Het orgel is schoongemaakt en de telescoophulzen vervangen door een sleepafdichting met ringen. De tractuur werd opnieuw afgesteld en de zwelkast verbeterd. De wisseling ‘tongwerken Zwelwerk in Pedaal’/ ’tongwerken Zwelwerk’ is eveens verbeterd. Bij het inschakelen van ‘tongwerken Zwelwerk in Pedaal’ zwijgen de tongwerken op het tweede klavier vanaf fis1. Dat deden ze voorheen niet zodat het Zwelwerk niet was te gebruiken.
De Trompet van het Zwelwerk is verhuisd naar het Hoofdwerk en de Hobo van het Hoofdwerk naar het Zwelwerk. De Octaaf 4 van het Pedaal is vervangen door een Fagot 16. Verder is het orgel uitgebreid met twee registers. Op het Hoofdwerk is een Cornet IV D bij geplaatst die wordt gevoed vanuit een kantsleep. Aan het tweede manuaal is met behulp van een extra sleep op de lade een Prestant 4 toegevoegd.
Ten slotte is de intonatie geoptimaliseerd. Daarbij zijn bij de tongwerken de expressions in de trechtervormige bekers dichtgesoldeerd en tongen vervangen voor dikkere exemplaren.
Op 30 september 2006 werd het orgel opnieuw in gebruik genomen tijdens een feestelijke orgeldag. Hieraan werkten tal van Groningse koren mee alsook de organisten Wim van Beek, Pieter Pilon en Eeuwe Zijlstra.
Het is de bedoeling dat het Oosterpoortorgel (het enige concertorgel in Noord-Nederland) de komende jaren weer regelmatig wordt gebruikt, als solo-instrument, maar vooral ook in (bijzondere) combinaties.

Dispositie Leeflang-orgel in De Oosterpoort te Groningen

Werktuiglijke registers
koppel Hoofdwerk-Zwelwerk
koppel Pedaal-Hoofdwerk
koppel Pedaal-Zwelwerk
tremulant Zwelwerk
tongwerken Zwelwerk in Pedaal
tongwerken Zwelwerk
trede Zwelkast
toonhoogte: a1= 442 Hz
winddruk: 75 mm wk.
stemming: evenredig zwevend

Bronnen:
Gemeente Groningen
Flentrop Orgelbouw b.v.