Het Cavaillé-Coll-orgel in de Philharmonie te Haarlem

door Rogér van Dijk & Cees van der Poel | Het ORGEL | Jaargang 102 | (2006) | Nummer 5

Rogér van Dijk & Cees van der Poel Het Cavaillé-Coll-orgel in de Philharmonie te Haarlem.
Het ORGEL 102 (2006), nr. 5, 26-42 [samenvatting]


Foto: Jan Smelik

Aan het einde van de 19de eeuw werd het Cavaillé-Coll-orgel van het Paleis voor Volksvlijt steeds minder gebruikt en aan het begin van de 20ste eeuw besloot men het instrument te koop aan te bieden. De toenmalige Haarlemse stadsorganist Louis Robert vond twee geldschieters bereid het instrument te kopen. Deze geldschieters stelden wel als voorwaarde dat men in Haarlem zelf een passend onderdak voor het orgel zou verzorgen. In 1917 werd het instrument gedemonteerd en opgeslagen. Uiteindelijk besloot de gemeente Haarlem in 1920 de gebouwen van de sociëteit ‘De Vereeniging’ aan te kopen om er een gemeentelijke concertzaal van te maken. Drie jaar later volgde toestemming om het orgel in deze zaal op te bouwen.

De wederopbouw van het orgel werd uitgevoerd door Sybrand Adema. Bij deze gelegenheid verving men de originele sleepladen met mechanische tractuur door pneumatische kegelladen met een bijbehorende speeltafel. De dispositie bleef echter vrijwel ongewijzigd. Nadat in 1939 de tractuur gedeeltelijk was geëlektrificeerd, werd het orgel in 1965 geheel van elektrische tractuur voorzien. Er kwam weer een nieuwe speeltafel en aan de dispositie werd een aantal nieuwe stemmen toegevoegd.

In 2001 werd het orgel vanwege een ingrijpende restauratie van de Philharmonie gedemonteerd en opgeslagen. Twee jaar later kreeg Flentrop Orgelbouw de opdracht voor een algehele restauratie. Bij deze restauratie gold de toestand van 1875 als uitgangspunt. De originele windladen van Grand-Orgue, Positif en Pédale konden weer worden herplaatst, evenals de Unda Maris die in 1965 was verwijderd. Conform de oorspronkelijke opzet werd aan het Récit een Dulciana 4 toegevoegd. De windvoorziening, de speeltafel en de mechanieken zijn gereconstrueerd op basis van gegevens die uit het orgel zelf konden worden afgeleid en met behulp van gegevens van andere Cavaillé-Coll-instrumenten. Zowel in technisch als muzikaal opzicht is men erin geslaagd een voor Nederland uniek instrument op overtuigende wijze weer tot leven te wekken.