Friedrich Ladegast: wegbereider van ‘het moderne orgel’

Wim Eradus

Friedrich Ladegast: wegbereider van ‘het moderne orgel’ Het ORGEL 102 (2006), nr. 1, 18-25 [samenvatting]

In 1905, dus in 2005 een eeuw geleden, overleed de Duitse orgelmaker Friedrich Ladegast (geboren in 1818). Ladegast was als kind al in de ban van de orgelbouw. Hij ontwikkelde een sterke voorkeur voor de orgels van Gottfried Silbermann. Hij leerde het vak van Kreuzbach, Mende en Zuberbier. Bijzonder aan Ladegast is verder dat hij de theorie van de orgelbouw, zoals destijds uiteengezet door Johann Gottlob Töpfer, belangrijk vond; daarmee was hij zeer modern. Van de Franse orgelmaker Aristide Cavaillé-Coll nam hij de toepassing van pneumatiek (Barkerhefboom en moteurs voor sleepbediening) over. Binnen dat progressieve kader bleef hij verder conservatief: hij hechtte zeer aan sleeplade en mechanische tractuur.
In Weissenfels, waar Ladegasts firma van 1864 tot de opheffing in 1944 was gevestigd (sinds zoon Oscar de zaak in 1888 had overgenomen was de bloeiperiode voorbij), werd in 2005 een herdenkingssymposium gehouden. Onder anderen de Ladegast-kenners Hermann J. Busch en Alexander Koschel leverden bijdragen; zij verwezen onder meer naar de grote orgels die Ladegast beroemd maakten, zoals in Merseburg (Dom, 1855; het orgel dat Franz Liszt aanzette tot het schrijven van orgelmuziek), Schwerin (Dom, 1871) en de Nikolaikirche in Leipzig (1862, in 2005 vernieuwd op basis van Ladegasts concept door orgelmaker Eule, onder advies van onder anderen Busch).
Met deze orgels legde Friedrich Ladegast de basis voor ‘het moderne orgel’, het orgeltype dat later met de instrumenten van met name Wilhelm Sauer en na hem Oscar Walcker de Duitse orgelcultuur rond 1900 zou bepalen.
 

Foto: http://alambix.uquebec.ca/musique/orgues/allemagne/merseburgsjbsl.html