Orgelbouwnieuws: Terneuzen, Gereformeerde Gemeente in Nederland

Op zaterdag 5 april werd het gereconstrueerde Adema-orgel in de nieuwe kerk van de Gereformeerde Gemeente in Nederland te Terneuzen officieel gepresenteerd. De kern van dit instrument wordt gevormd door Adema-pijpwerk, afkomstig uit het voormalige orgel van de R.-K. parochiekerk te Wolvega. Dit instrument had bij oplevering in 1863 de volgende dispositie: Manuaal (C-f3): Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Ged. Fluit 4, Octaaf 2, Trompet 8 (gereserveerd). Positief (C-f3): Roerfluit 8, Violon 8, Viola 8, Roerfluit 4, Gemshoorn 2. Aangehangen pedaal (C-c1), manuaalkoppel. Windladen en pijpwerk stonden opgesteld in twee kasten.
In 1906 wijzigde de firma Maarschalkerweerd het instrument. Het orgel werd toen in één (nieuwe?) kast geplaatst, terwijl de bas van de Bourdon 16 nu ook apart bespeelbaar was op het pedaal. Daarnaast werd de lege sleep voor de Trompet 8 van het Manuaal ingevuld met een Gemshoorn 3. Tenslotte werden windladen en windvoorziening gerestaureerd en kregen de ondertoetsen van de handklavieren nieuw beleg.
In 1915 plaatste de firma Gebr. Adema het orgel ongewijzigd over naar de nieuwe kerk. Toen men echter in 1939 besloot om wederom een nieuw kerkgebouw te betrekken bleef het orgel niet onaangetast. De firma B. Pels & Zoon bouwde feitelijk een nieuw instrument voorzien van kegelladen met elektrische tractuur, waarin het pijpwerk uit het Adema-orgel werd opgenomen. In eerste instantie zou slechts een deel van Hoofdwerk en Pedaal worden geplaatst; het Zwelwerk was geheel gereserveerd. Het oude pijpwerk dat daarop een plaats zou krijgen werd bij het orgel opgeslagen. Het Pels-orgel werd nimmer voltooid. In 1983 werd de kerk van Wolvega verrijkt met een nieuw mechanisch orgel van de firma Walcker (Ludwigsburg) en in 2000 verkocht men het Pels-orgel aan Orgelmakerij Steendam.
Intussen was men in Terneuzen al geruime tijd op zoek naar een geschikt instrument voor de nieuwe kerk van de Gereformeerde Gemeente in Nederland. In samenwerking met Dirk Bakker, die in Terneuzen als adviseur was aangesteld, maakten Ton van Eck en Victor Timmer een plan voor de reconstructie van het in Wolvega verdwenen instrument. Daarbij kon gebruik worden gemaakt van onderdelen van andere Adema-orgels uit dezelfde periode. Dit betrof de originele klaviatuur van het Adema-orgel (1866) van de Sint-Dominicuskerk te Leeuwarden en het pedaalklavier van het Adema-orgel (1867) van de parochiekerk in Kuinre. Dit instrument was in 1973 gewijzigd en overgeplaatst naar de Hervormde Kerk van Birdaard (Friesland).
Vanwege de grootte van het kerkgebouw in Terneuzen en de wens om het orgel meer geschikt te maken voor de begeleiding van de gemeentezang werd de in 1863 voor Wolvega geplande dispositie uitgebreid. Het Hoofdwerk werd verrijkt met de registers Quintfluit 3, Mixtuur III-IV en Cornet D IV, terwijl op het Positief een Viola 4 werd toegevoegd. Daarnaast kreeg het instrument twee pedaalkoppels en werd de Bourdon 16 van het Hoofdwerk gedeeld. 
De dispositie: Hoofdwerk (Manuaal I, C-f3): Bourdon B/D 16 (C-h eiken, vervolg metaal, deling tussen f en fis), Prestant 8 (C-h nieuw, waarvan C-gis front), Holpijp 8 (C-H eiken, vervolg metaal), Baarpijp 8 (C-E gecombineerd met Holpijp), Octaaf 4, Fluit 4 (C-h1 gedekt, vervolg open, conisch), Quintfluit 3 (nieuw, open, conisch), Woudfluit 2, Mixtuur III-IV (nieuw), Cornet D IV (nieuw), Trompet B/D 8 (nieuw, metalen stevels en koppen, deling tussen h en c1). Positief (Manuaal II, C-f3): Roerfluit 8 (C-H eiken, gedekt, rest metaal met roeren), Violon 8 (nieuw), Viola 8 (C-H gecombineerd met Roerfluit 8), Roerfluit 4 (C-h met roeren, vervolg open, conisch), Viola 4 (nieuw), Gemshoorn 2 (open, conisch). Pedaal (C-c1). Koppelingen Hoofdwerk-Positief, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Positief. Ventil, Calcant. Winddruk: 78 mm. wk. Toonhoogte: a1 = 440 Hz bij 18ºC. Temperatuur: evenredig zwevend. 
Bron: Dirk Bakker (red.), Der orgelen gezang. Een nieuw Adema-orgel in Terneuzen. Z.p., 2003, met dank aan Orgelmakerij Steendam.