Orgelbouwnieuws: Hoorn, R.-K. H.H. Cyriacus en Franciscuskerk

Op zaterdag 1 december 2001 werd het gerestaureerde Maarschalkerweerd-orgel in deKoepelkerk te Hoorn opnieuw in gebruik genomen. Dit uit 1879 daterende kerkgebouw, gelegenaan de Grote Noord, werd ontworpen door de Hoornse architect A.C. Bleys en dankt zijnbijnaam aan een achthoekige koepeltoren op de viering. Het nieuwe orgel werd geleverd doorde Utrechtse firma Maarschalkerweerd & Zoon en had volgens het contract van 8 december1881 de volgende dispositie: Manuaal (C-f3): Prestant 8, Bourdon 16, Prestant16 (vanaf c), Holpijp 8, Flûte Harmonique 8, Violoncel 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Octaaf2, Mixtuur II-V, Cornet IV (D), Trompet 8. Positief (C-f3): Zacht gedekt 16(vanaf c), Nachthoorn 8, Fluit 8, Viola di Gamba 8, Salicet 4, Flûte Octaviante 4, Nazard3, Flageolet 2, Euphoon 8. Pedaal (C-d1): Subbas 16, Prestant 8, Open Bas 8,Bazuin 16. Koppelingen Manuaal-Positief, Pedaal-Manuaal (beide uitgevoerd als treden). Hetinstrument kreeg een geheel mechanische traktuur met een vrijstaande speeltafel middenvoor het orgel. De voor die tijd vrij moderne orgelkast werd ontworpen door Bleys envervaardigd door de Gebr. Endlich uit Emmerik. Bij de bouw gebruikte Maarschalkerweerdenig ouder pijpwerk, afkomstig uit het in 1880 gesloopte orgel van de voormaligeSt.-Franciscuskerk te Hoorn. Dit materiaal was te vinden in de registers Holpijp 8, Octaaf2 en Cornet IV van het Manuaal, alsmede de Zacht gedekt 16, Fluit 8, Nachthoorn 8, Euphoon8 van het Positief.

Het Maarschalkerweerd-orgel, dat op 14 oktober 1883 werd ingespeeld, bleef in de loopder jaren niet ongewijzigd. In 1924 plaatste C.H. van Brussel een Vox Celeste 8 op hetPositief. Zeer ingrijpend waren de veranderingen die de firma B. Pels in 1937 uitvoerde.Windlade en pijpwerk van het Positief werden van hun oorspronkelijke plaats verwijderd en,voorzien van een zwelkast, elders in de kast geplaatst. Verder werd de gehele traktuurinclusief het interieur van de speeltafel elektro-pneumatisch. Ook de dispositie bleefniet onaangeroerd. De Prestant 16 van het HW werd vervangen door een Kwint 3. Op hetPositief ruimden de Vox Celeste 8, de Salicet 4 en Euphoon 8 het veld voor een Terts 1 3/5en een nieuwe Trompet 8; aan de Zacht gedekt 16 werd een groot octaaf toegevoegd. Op hetPedaal wijzigde men de Prestant 8 in een Prestant 4 en voegde men een transmissie van deZacht gedekt 16 toe. Daarnaast werd een groot aantal speelhulpen aangebracht. Tenslottewerden in 1985 nog herstelwerkzaamheden uitgevoerd.

Bij de thans voltooide restauratie, uitgevoerd door Flentrop Orgelbouw onder advies vanTon van Eck (namens de KKOR), stond herstel van de oorspronkelijke situatie voorop. Zovervaardigde men een geheel nieuwe speeltafel met bijbehorende mechanieken naar voorbeeldvan het Maarschalkerweerd-orgel in de St.-Martinuskerk te Sneek. Het Positief werd verlostvan zijn zwelkast en weer op de oorspronkelijke plaats rechts onderin het orgel gelegd. Dedispositie werd grotendeels hersteld, met behoud van het niet originele groot octaaf vande Zacht gedekt 16 en de Trompet 8 van het Positief. Daarnaast werd het instrumentverrijkt met een koppeling Pedaal-Positief alsmede een combinatiesysteem voor de registersOctaaf 2, Mixtuur, Cornet en Trompet van het Hoofdwerk; Nasard 3, Flageolet 2 en TrompetHarmonique 8 van het Positief; en Prestant 8 en Bazuin 16 van het Pedaal.

De dispositie: Hoofdwerk (Manuaal I, C-f3): Prestant 16 (vanaf c), Bourdon16, Prestant 8, Holpijp 8, Flûte Harmonique 8, Violon 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Octaaf 2,Mixtuur II-V-III, Cornet D IV, Trompet 8. Positief (Manuaal II, C-f3): Zachtgedekt 16, Nachthoorn 8, Fluit 8, Gamba 8, Salicet 4, Flûte Octaviante 4, Nasard 3,Flageolet 2, Trompette Harmonique 8. Pedaal (C-d1): Open Subbas 16, Prestant 8,Openbas 8, Bazuin 16. Koppelingen HW-Pos, Ped-HW, Ped-Pos (uitgevoerd als treden).Winddruk: 88 mm wk. (HW en Pos) en 95 mm wk (Ped). Toonhoogte: a1 = 438 Hz.Temperatuur: evenredig zwevend.

Bron: Flentrop Orgelbouw; dr. A.A.M.J. van Eck; Drs. J.P.H. van der Knaap, Orgels inHoorn, voorheen en nu, Hoorn 2001, 10-17, 26-31