Orgelbouwnieuws: St.-Oedenrode, St.-Martinuskerk

Het ORGEL | Jaargang 98 | (2002) | Nummer 2
St.-Oedenrode, St.-Martinuskerk
[Orgelbouwnieuws uit de ORGELkrant 2002/02, februari]

Foto is afkomstig van http://www.sintmartinusparochie.nlIn 1838 ontving de orgelmaker Franciscus Cornelius Smits (1800-1876) uit Reek deopdracht voor de bouw van een nieuw orgel voor de parohiekerk van St.-Oedenrode. De kastvan het instrument werd vervaardigd door de timmerman G. Engels, terwijl de Antwerpsebeeldhouwer J.B. Peeters de ornamentiek verzorgde. De gedetailleerde rekening van debeeldhouwer bleef bewaard en laat bijvoorbeeld zien wat in die tijd twee ‘grootekindekens’, twee ‘vliegende engelen’ en het beeld van St.-Cecilia kostten.Ofschoon het instrument reeds in 1839 werd opgeleverd is de rekening van de beeldhouwerpas in 1840 opgemaakt; mogelijk was het snijwerk pas toen geheel voltooid.

In 1905 voerde Frans Smits (II) herstelwerkzaamheden uit. Bij deze gelegenheid werdende handklavieren vervangen evenals de gehele Viola di Gamba 8 van het Onderpositief. Ditregister, en een aantal andere pijpen, was sterk aangetast door grauwtinvorming. In 1913werd het orgel door de orgelmakers Smits gedemonteerd in verband met de afbraak van hetoude kerkgebouw. Nog voordat de huidige kerk op 12 juli 1915 werd ingewijd werd het orgeldoor hen gerestaureerd en herplaatst. Het orgel kreeg bij die gelegenheid een plaats opeen galerij tussen koor en transept van de kerk, met het front naar het schip gericht.Vermoedelijk zijn toen de drie oorspronkelijke spaanbalgen vervangen door eenmagazijnbalg. In 1939 vernieuwde de firma Gebr. Vermeulen het pedaalklavier. Ten gevolgevan een granaatinslag werden in 1944 enkele bekers van de Trompet 8 vernield. Om dezeschade te herstellen voerde de firma Gebr. Vermeulen in 1946 een restauratie uit. Bij diegelegenheid verhuisde het orgel naar de achterwand van het schip en konden de in 1915verwijderde ‘wangen’ van de kast worden herplaatst. In 1955 voerden deorgelmakers Vermeulen opnieuw herstelwerkzaamheden uit. Daarbij werd de niet origineleVoix Célèste 8 van het Onderpositief, die vermoedelijk tussen 1915 en 1939 wasgeplaatst, vervangen door een Kromhoorn 8. Tevens verving men de magazijnbalg door eendrietal regulateurs.

Na een lange periode van voorbereiding werd in 1997 een principeopdracht voor derestauratie verstrekt aan de firma Gebr. Vermeulen. Nadat deze firma door de firmaFlentrop was overgenomen werd bepaald dat de restauratie van het orgel zou wordenuitgevoerd in de werkplaatsen van Flentrop Orgelbouw onder verantwoordelijkheid van FransVermeulen. Als adviseurs waren J.G.P.G. Boogaarts en Ton van Eck (namens de KKOR)betrokken. De orgelkast is zorgvuldig hersteld evenals de frontpijpen. Tevens is een vrijPedaal toegevoegd dat op twee afzonderlijke laden achter de zijvelden van het front isgeplaatst. De regulateurs zijn vervangen door drie spaanbalgen en de gehele kanalisatie isgereconstrueerd. De bestaande mechanieken zijn hersteld; de nieuwe mechanieken voor hetPedaal zijn geheel in Smits-factuur uitgevoerd. De niet originele klavieren enregisteropschriften zijn vernieuwd naar voorbeeld van Smits (I). De windladen zijngerestaureerd en de oorspronkelijke toonhoogte, die in de loop der jaren was verhoogd, ishersteld. Tenslotte werden de niet originele registers Viola di Gamba 8 en Kromhoorn 8 vanhet Onderpositief in Smits-factuur vernieuwd. De nieuwe pedaalregisters zijn gemaakt naarde mensuren van het Van Deventer/Smits-orgel in de St.-Luciakerk te Ravestein(1738/1834/1864).

De dispositie: Hoofdwerk (Manuaal II, C-f3): Bourdon 16 (C-h hout), Praestant 8 (C-e1in het front), Bourdon 8 (C-Fis hout), Praestant 4 (C-Fis 1905, overige pijpen oud),Roerfluit B/D 4 (C-Fis 1905, overige pijpen oud), Nazard D 3, Octaaf 2, Mixtuur II,Trompet B/D 8. Onderpositief (Manuaal I, C-f3): Holpijp 8 (C-H hout, vervolg metaal),Viola di Gamba 8 (nieuw), Praestant 4 (C-h in het front), Fluit 4 (C-f2 gedekt, vervolgopen), Gemshoorn 2, Sifflet 1, Basson B/D 8 (nieuw). Pedaal (C-d1): Subbas 16 (hout,nieuw), Praestant 8 (C-Dis hout, E-cis front, vervolg op de lade; nieuw met gebruikmakinghalve mantels oude frontpijpen), Fluit 8 (nieuw), Octaaf 4 (nieuw), Bazuin 16 (doorslaand,nieuw). Manuaalkoppel, Pedaalkoppel, Ventil. Winddruk: 72 mm wk. Toonhoogte: a1 = 415 Hz.Temperatuur: evenredig zwevend.

Bron: Het Smitsorgel van de Sint Martinuskerk een rijksmonument in Sint-Oedenrode,2001.

Website: http://www.sintmartinusparochie.nl