Het Arp Schnitger-orgel in de Jacobikerk te Uithuizen

Peter van Dijk

Het Arp Schnitger-orgel in de Jacobikerk te Uithuizen Het ORGEL 98 (2002), nr. 4, 12-19 [samenvatting]

Het Arp Schnitger-orgel in Uithuizen is al meer dan 50 jaar wereldberoemd, dankzij de inspanningen van de broers Cor, Bernhardt en Herman Edskes, die lange tijd de vaste bespeler van het instrument zijn geweest. Het orgel werd opgeleverd in 1701. Het was rijk versierd door Jan de Rijk (de plaatselijke adel had het instrument betaald). Achtereenvolgens werkten Radeker (1708, 1710), Hinsz (1747, 1785), Lohman (1800, 1811, 1830) en Van Oeckelen aan het orgel (1856, 1891). Met name Van Oeckelen wijzigde het orgel: hij vernieuwde onder meer de Bourdon 16 (waardoor de onderkast net zo breed werd als de bovenkast) en de Trompet 8, en verving enkele registers. Bernhardt Edskes restaureerde het orgel in 1986 (Rugpositief) en 2001 (Hoofdwerk en Pedaal). Daarbij is de situatie in 1785 gereconstrueerd. Dat betekent dat de Hinsz-manualen bewaard zijn gebleven, inclusief de manuaalkoppel, een speelhulp waarvan niet geheel duidelijk is of Schnitger die bouwde; nader onderzoek is gewenst.
Opvallend zijn de stilistische trefzekerheid en de hoge kunstambachtelijke kwaliteit die Edskes’ restauratiewerk kenmerken. Het geheel ademt een sfeer van overtuigende gaafheid, waarbij de eventuele vraag of Radeker dan wel Schnitger zelf de mate daarvan zo volledig nagestreefd heeft, hooguit van uiterst ondergeschikt belang lijkt. Een uitmuntend geslaagde restauratie!