Orgelbouwnieuws: Nieuwegein, Dorpskerk

Op vrijdag 21 september werd het gerestaureerde Holtgräve-orgel in de Dorpskerk teNieuwegein opnieuw in gebruik genomen. De bewogen geschiedenis van dit instrument gaatterug tot 1867. In dat jaar leverde de in Deventer gevestigde orgelmaker H.G. Holtgräveeen éénklaviers instrument met aangehangen pedaal voor de afgescheiden GereformeerdeKerk in zijn woonplaats. Het instrument had bij oplevering vrijwel zeker de volgendedispositie: Manuaal (C-f3): Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp B/D 8, Viola diGamba 8 (vanaf c), Octaaf 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Trompet B/D 8. Aangehangen pedaal (C-d1).In 1935 werd het orgel voor 910 gulden verkocht aan de Christelijke Gereformeerde Kerk teKampen; de firma M. Spiering (Dordrecht) verzorgde de overplaatsing. Bij deze gelegenheidwerd de middentoren verlaagd en ging vermoedelijk ook de versiering op de torens verloren.De ingebruikneming van het orgel vond plaats op 17 december 1935. Omdat Spiering hetnaambordje van Holtgräve verwijderd, heeft men echter lange tijd gedacht dat hij voor debouw van het instrument verantwoordelijk was.

Meer ingrijpend was de restauratie die L. Eversdijk (Goes) in 1950 uitvoerde. Hijwijzigde de windvoorziening en voegde een tremulant toe. Daarnaast verving hij de zevenfrontpijpen van de middentoren en vermaakte de bestaande Viola di Gamba 8 tot Quint 3.Tenslotte was hij waarschijnlijk verantwoordelijk voor het vervangen van deregisterplaatjes. Het aldus vernieuwde instrument werd op 27 januari 1951 gekeurd.

In 1960 transformeerde Willem van Leeuwen (Leiderdorp) het orgel tot een tweeklaviersinstrument met vrij pedaal. De bestaande windlade werd gedeeld en van twee ventielkastenvoorzien. De dispositie werd vrij ingrijpend gewijzigd en luidde vanaf dat moment alsvolgt: Hoofdwerk (Manuaal I, C-f3): Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 2(nieuw, vanaf c), Mixtuur IV-VI (nieuw). Nevenwerk (Manuaal II, C-f3): Holpijp8 (transmissie van HW), Roerfluit 4, Prestant 2, Quint 1 1/3 (oude Quint 3), Schalmeij 8(oude Trompet met nieuwe bekers). Pedaal (C-d1): Subbas 16 (oude Bourdon 16).Koppelingen (als treden): HW-NW, Ped-HW, Ped-NW. Tremulant. Het pedaal kreeg een plaats optwee aparte laden tegen de zijwanden van de kast en was voorzien van een mechanischetoetstractuur en een pneumatische registertractuur.

Nadat men te Kampen in 1966 een nieuw kerkgebouw in gebruik nam, besloot men tot deaanschaf van een nieuw orgel. Het oude instrument werd gedemonteerd en opgeslagen door defirma Van den Berg & Wendt. Uiteindelijk kreeg het in 1967 een nieuwe bestemming in deNederlands Hervormde Johanneskerk te Nijmegen. Toen dit kerkgebouw vijf jaar later werdgesloten plaatste de firma Van den Berg en Wendt het orgel ongewijzigd over naar deHervormde kerk te Jutphaas (thans Nieuwegein).

In 1999 kregen de orgelmakers Gebr. van Vulpen de opdracht voor een algehelerestauratie van het gehavende instrument. Daarbij besloot men de oude windlade in zijnoorspronkelijke toestand te herstellen en daarnaast een geheel nieuw Bovenwerk aan tebrengen. Voor de nieuwe en te reconstrueren delen stond het Holtgräve-orgel in deHervormde Kerk te Bathmen (1876) model. De orgelkast werd zorgvuldig hersteld en kreegnieuwe zijwanden en een nieuwe achterwand (grenen). Eveneens nieuw zijn de windvoorziening(magazijnbalg), de klaviatuur, de registermechaniek en de koppelingen. De nog bewaardeonderdelen van de speelmechaniek zijn hersteld. Het nog bewaarde oude pijpwerk iszorgvuldig hersteld en waar nodig aangevuld; de in 1950 geplaatste frontpijpen in demiddentoren bleven gehandhaafd. Het schilderwerk aan de kast werd uitgevoerd door W. vanden Berg (Lienden); als adviseur trad Rudi van Straten op.

De dispositie: Hoofdwerk (Manuaal I, C-f3): Bourdon 16 (C-d1 oud,rest nieuw), Prestant 8 (C-Fis 1950, rest oud), Holpijp B/D 8 (dis3 en f3nieuw, rest oud), Viola di Gamba 8 (vanaf c; c-fis, c1, c2 en h2-f3nieuw, rest oud), Octaaf 4 (e3 nieuw), Roerfluit 4 (oud), Octaaf 2 (oud),Trompet B/D 8 (bekers nieuw). Bovenwerk (Manuaal II, C-f3, geheel nieuw):Roerfluit 8 (C-H grenen), Fl. Travers D 8, Salicionaal 4, Fluit 4 (C-f2 gedekt,rest open), Woudfluit 2. Pedaal (C-d1): Koppelingen HW-BW, Ped-HW, Ped-BW.Winddruk: 66 mm. Toonhoogte: a1 = 440 Hz bij 18° C.Temperatuur: evenredig zwevend.

Bron: Gebr. van Vulpen, W.D. van der Kleij, W.H. Zwart, Orgels en organisten inKampen. Kampen, 1995, 129-131.