Het ‘Defect’ van Werckmeister

door Eddy Mul | Het ORGEL | Jaargang 97 | (2001) | Nummer 2

 

Eddy Mul Het ‘Defect’ van Werckmeister
Het ORGEL 97 (2001), nr. 2, 29-32 [samenvatting]

 

Bij Werckmeister zijn drie perioden te onderscheiden met betrekking tot stemmingen. In de eerste periode (1681-1691) beschrijft Werckmeister onevenredige stemmingen. In de tweede periode (1697-1698) noemt hij ook de evenredige stemming als een mogelijke oplossing. In de derde periode (1702-1707) geeft Werckmeister de voorkeur aan de evenredige temperatuur. De reden daarvan is dat onbeperkt moduleren en transponeren dan mogelijk is. Werckmeister zegt over de evenredige stemming dat dit een voorbeeld is van hoe vrome en welgetempereerde mensen met God in eeuwige harmonie kunnen leven. Het komma van Pythagoras (het ‘Defect’ in Werckmeisters termen) heeft bij Werckmeister niet alleen fysische, maar ook godsdienstige betekenis. Deze visie kan mogelijkerwijs Johann Sebastian Bach beïnvloed hebben.