Orgelbouw in Nederland tussen 1965 en 1970

Peter van Dijk

Orgelbouw in Nederland tussen 1965 en 1970 Het ORGEL 95 (1999), nr. 4, x-x [samenvatting]

De Nederlandse orgelbouw veranderde in dejaren 1960: de neobarokke principes maakten plaats voor historiserende ideeën. Deveranderingen begonnen toen de restauratie van het orgel in de Hervormde Kerk teLoppersum, waarbij Lambert Erné als leidende figuur van de neobarokke beweging, werdbekritiseerd: Klaas Bolt en Willem Talsma meenden dat bij deze restauratie de oude klankverloren was gegaan. Hun oriëntering op oude klank was onder meer geïnspireerd door hetwerk van de orgelmakers Ahrend en Brunzema en Bernhardt Edskes. De controverse werd metname zichtbaar in heftig gestelde artikelen in het ORGEL. Erné stelde dat moderneorgelmakers uit het niets iets tot stand konden brengen; terwijl de ‘oude’orgelmakers op traditie konden steunen.Talsma vond dat oudeinstrumenten veel leerden over hoe je je musiceren en orgelbouwen kon verbeteren.Verschillende projecten wakkerden de discussie aan: de bouw van het grote Metzler-orgel inde Grote Kerk te Den Haag, op initiatief van organist Adriaan Engels (1971); de verhuizingvan het Walcker-orgel (1916) uit de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam naar de Martinikerk teDoesburg (1972). In 1969 werden de verschillende standpunten tijdens congressen verderuitgewerkt: tijdens de Arp Schnitger Herdenking in Groningen stond de herontdekking van deklank van oude orgels, de werkwijze van hun makers etc. centraal; tijdens het NOV-congresin Utrecht werden dit alles juist ter discussie. Nieuwe orgels lieten horen dat hetklankideaal veranderde: er werd naar meer klankbreedte gezocht. Tegelijk kwam er vanuithet zuiden van Nederland een herwaardering van 19de-eeuwse orgels op gang; onder meergestimuleerd door Hans van der Harst. Erné overleed in 1971. In hoeverre er een causaalverband is, is niet duidelijk, maar feit is dat de historiserende richting zich vanaf 1971verder heeft ontplooid en toonaangevend is geworden.