Jan Zwart ― Willem Mudde. Muzikaal-hermeneutische verkenningen (I)

door Jan Hage | Foto's: collectie familie Zwart | Het ORGEL | Jaargang 115 | (2019) | Nummer 3

Muziek is een van de middelen waarmee de kerk zich manifesteert. Zeker geen onbelangrijk middel, omdat zij op een non-verbale, levende manier rechtstreeks ‘uit’ en ‘tot het hart spreekt’. Door haar muziek communiceert de kerk haar geloofswereld met een specifieke doelgroep, intern of extern en doet dat op verschillende, soms sterk uiteenlopende manieren. In evangelische kringen sluit men zich bijvoorbeeld aan bij de mainstream- of jeugdcultuur en bedient men zich van lichte muziek waarin de liefdesbetuigingen uit de wereldlijke lovesongs op God en Jezus zijn geprojecteerd. In refokringen wordt vastgehouden aan de traditionele ‘slepende’ gemeentezang. En wat te denken van de Franse kathedrale orgelstijl, die zowel instrumentaal als idiomatisch in de loop van de twintigste eeuw steeds luidere, dissonantere ja, verpletterendere vormen heeft aangenomen? Het is allemaal geen toeval, in al deze voorbeelden is muziek een betekenisvol ‘uithangbord’ van de betreffende kerk of groepering.
In zijn dissertatie Muziek als missie behandelt Jan Hage de kerkmuzikale ‘Werdegang’ van Willem Mudde, die een ontwikkeling doormaakte van leerling en navolger van Jan Zwart tot fervent pleitbezorger van de Duitse kerkmuziekvernieuwingsbeweging. De kerkmuziek van Zwart is een andere dan die van Mudde. Sterker: het verschil is niet zomaar een kwestie van muzikale smaak, maar is een wijziging van paradigma met theologische, culturele, sociologische en psychologische implicaties. Zijdelings ging hij in op de karakteristieken van zowel de muziek van Zwart als die van de Duitse kerkmuziek, maar specifieke vragen naar de inhoud ervan konden in dat bestek niet aan de orde komen. In dit artikel waagt hij zich aan een interpretatie, een hermeneutische, van beide soorten muziek. In dit eerste deel gaat het over de muziek van Jan Zwart.